افشار بازیار مدیر عامل شرکت سرمایه گذاری تجاری شستان، در این همایش با بیان اینکه به طور کلی در صنعت پتروشیمی چند ویژگی شاخص وجود دارد، گفت: امروزه سرمایه گذاری با خود هزینه بالا به همراه دارد به طور کل در صنعت پتروشیمی سه نوع ریسک وجود دارد این ریسک ها شامل ریسک های تجاری و عملیات مالی و مرکب می شود سرمایه گذاری های سنگین به ویژه سرمایه گذاری هایی که با تسهیلات مالی و فاینانس های سنگین همراه است تمام ویژگی های تبدیل شدن به ریسک های مرکب را دارند. بنابراین صنعت پتروشیمی جز پر ریسک ترین سرمایه گذاری ها و عملیات است.
وی تصریح کرد: زمانی که صحبت از صنعت سنگینی می شود باید بپذیریم که این صنعت در مقابل تغییرات بازار خیلی منعطف نخواهد بود، در این حالت از روندهای فناوری و ذائقه مصرف کننده عقب خواهد ماند چرا که این چالش های در ذات این صنعت وجود دارد. از طرفی نیز علی رقم اینکه فکر می کنیم مشتری را می شناسیم فاصله ما با مصرف کننده بسیار زیاد است.
دکتر بازیار در ادامه به بازآفرینی زنجیره ارزش پتروشیمی اشاره کرد و گفت: ما دهه‌هاست در زنجیره‌ای خطی، منظم، و البته پرزحمت فعالیت می‌کنیم. از خوراک ورودی، به سمت تولید پایه‌ها و مشتقات می‌رویم، و نهایتاً به تولید محصولات مصرفی می‌رسیم. اما روندهای کلان فناوری آینده این صنعت را نه به شکل تدریجی، بلکه به‌صورت ساختاری و بنیادین دگرگون خواهد کرد.
دکتر بازیار با اشاره به مسئله نوآوری در صنعت پتروشیمی اظهار کرد: نوآوری اصولا با ایده های جدید و فضاهای ارتباطی باز شکل می گیرد موضوعی که در صنعت پتروشیمی کمتر دیده می شود زیرا ایده ها در محیط مناسبی شکل می گیرد در حالی که صنعت پتروشمیی به دلیل وجود تحریم ها از این موضوع فاصله زیادی دارد و امروزه با صنعتی مواجه هستیم که تمام ریسک های تجاری، عملیات و مالی را دارد متاسفانه این واقعیت صنعت پتروشیمی امروز است.
مدیر عامل شرکت سرمایه گذاری تجاری شستان، با اشاره به روندهای کلان صنعت، تصریح کرد: در حال حاضر روند های کلان صنعت در دانشگاه ها آموزش داده می شود و همگی بر این موضوع واقف هستیم که صنعتی شدن از قرن هفدهم با انقلاب صنعتی آغاز شد و در انقلاب بعدی به تولید انبوه رسید این در حالی است که امروزه بسیاری از کشورها صاحب تکنولوژی های کلان هستند و امکان ساخت فضا پیما دارند اما کالای آنها را در هیچ سوپر مارکتی نخواهید دید و اینگونه کشورها اگر چه تولید دارند اما امکان ورود به تولید صنعتی یا همان تولید انبوه را ندارند.
دکتر بازیار با اشاره به عصر انقلاب اتوماسیون و فناوری اطلاعات و دوره بعد از آن که امروز در آن قرار داریم یا همان دیجیتال سازی، اینترنت اشیاء، هوش مصنوعی، داده های کلان و ...، تشریح کرد: هر کدام از شاخه های عصر امروز در واقع برگرفته از عصر انقلاب اطلاعات است اما موضوعی که وجود دارد این است که هر کدام از این تکنولوژی ها از والده خود یا همان عصر انقلاب اطلاعات بزرگتر شده اند. به گونه ای که روند موج چهارم نسبت به موج های قبلی روند تساعدی را طی می کند.
مدیر عامل شرکت سرمایه گذاری تجاری شستان تشریح کرد: امروزه از زنجیره های خطی در تولید ارزش به شبکه های ایجاد ارزش رسیده ایم در واقع زمانی ما تاکید بر تولید محصولات فیریکی داشتیم امروز نه تنها تولید محصولات فیزیکی بلکه مدیریت ایجاد داده، مدیریت داده و استفاده از داده های تولید شده قدرت اصلی را برای هر بازیگر صنعتی شکل می دهد.
دکتر بازیار در ادامه به روندهای تحول در صنعت پتروشیمی اشاره کرد و گفت: روندهای تحول صنعت پتروشیمی در پنج عصر خلاصه می شود این عصرها شامل آغاز صنعت با تمرکز بر نفت خام و گاز (دهه‌های ۱۹۵۰-۱۹۶۰)، توسعه فرآیندهای پایه و مجتمع‌های بزرگ (دهه‌های ۱۹۷۰-۱۹۸۰)، جهانی‌سازی و رشد تجارت محصولات (دهه‌های ۱۹۹۰-۲۰۰۰)، تمرکز بر بهره‌وری انرژی و محیط‌زیست (دهه ۲۰۱۰) و عصر دیجیتال‌سازی و شبکه‌سازی، با محوریت داده، هوش مصنوعی، اینترنت اشیا، بلاکچین و اکوسیستم‌های هوشمند است.
دکتر بازیار به چالش‌های مدل خطی زنجیره ارزش اشاره کرد و گفت: مدل سنتی زنجیره ارزش در صنعت پتروشیمی که بنیان رشد بسیاری از شرکت‌های بزرگ در جهان بوده با محدودیت‌هایی روبروست از جمله این محدودیت ها وابستگی شدید به سرمایه‌گذاری‌های سنگین و زمان‌بر، عدم انعطاف در برابر نوسانات تقاضا و تحول در نیاز بازار، فاصله زیاد با مصرف‌کننده نهایی و درک ناقص از تغییرات رفتاری بازار و نوآوری کند بواسطه ساختارهای بوروکراتیک و متمرکز است.
وی افزود: در پاسخ به این چالش‌ها، بسیاری از صنایع پیشرو از خودروسازی تا صنایع غذایی و حتی بانکداری به سمت مفهومی رفته‌اند که ما هنوز در پتروشیمی کمتر درباره‌اش بحث کرده‌ایم در واقع همان معماری اکوسیستمی و مدل کسب‌وکار پلتفرمی است در این معماری زنجیره ارزش دیگر خطی نیست، بلکه شبکه‌ای از مشارکت‌کنندگان است که در کنار هم خلق ارزش می‌کنند و هر بازیگر چه تامین‌کننده خوراک، چه استارتاپ فناوری، چه بازیگر لجستیک می‌تواند به‌صورت دینامیک وارد شود، داده ارائه دهد، و از داده دیگران استفاده کند و ارزش، نه فقط از تولید فیزیکی محصول، بلکه از گردآوری، تفسیر و مدیریت داده‌ها نیز تولید می‌شود.
دکتر بازیار به تغییر نقش‌آفرینان زنجیره از بازیگران خطی به هم‌زیست های اکوسیستمی، اشاره کرد و گفت: در مدل خطی، نقش‌ها به‌وضوح مشخص بود. تامین‌کننده خوراک، تولیدکننده مواد پایه، واحد تبدیل، و در نهایت بازار مصرف. اما در مدل اکوسیستمی، این مرزبندی‌ها کمرنگ شده‌اند. در اکوسیستم پلتفرمی، شرکت‌ها می‌توانند در چند نقش همزمان ظاهر شوند. برای مثال یک تولیدکننده می‌تواند خدمات داده‌ای به تامین‌کننده ارائه دهد، یا مصرف‌کننده نهایی در توسعه محصول جدید مشارکت کند. نقش‌ها دیگر ایستا نیستند، بلکه سیال و بر مبنای مشارکت داده‌محور تعریف می‌شوند. این ساختار مشارکت‌پذیر، انعطاف‌پذیری زنجیره را به شدت افزایش می‌دهد و آن را به یک اکوسیستم تبدیل می‌کند.
مدیر عامل شرکت سرمایه گذاری تجاری شستان با بیان اینکه معماری زنجیره ارزش پلتفرمی پتروشیمی طراحی یک «زیرساخت داده‌محور مشارکتی» و بر بستر سه لایه اصلی بنا شده است، تصریح کرد: این سه لایه شامل لایه داده و اتصال‌پذیری (IoT، SCADA، LIMS، APIها)، لایه پلتفرمی تعاملات (Marketplaces, Blockchain, Smart Contracts) و لایه خلق ارزش و تحلیل (AI/ML، داده‌کاوی، طراحی کوپلتفرم با مشتری و تامین کننده) است.
وی به نمونه کاربردهای دیجیتال در صنعت پتروشیمی اشاره کرد و گفت: اینترنت اشیا صنعتی (IIoT) برای پایش تجهیزات و بهینه‌سازی انرژی، هوش مصنوعی (AI) کاربرد برای پیش‌بینی قیمت خوراک و محصولات، طراحی کاتالیست‌های نوین، دیجیتال توین (Digital Twin)به ایجاد نسخه مجازی از واحد تولیدی برای شبیه‌سازی و کاهش هزینه‌ها کمک می کند و کلان‌داده (Big Data) تحلیل تقاضا و رفتار مشتریان را به دنبال دارد و در نهایت بلاکچین و توکن‌سازی (Blockchains and tokenization) به شفافیت در معاملات و ایجاد بازارهای دیجیتال برای محصولات پتروشیمی کمک می کند در واقع محموله‌های متانول، اوره یا پلی‌اتیلن می‌توانند معادل توکن دیجیتال شوند و به سادگی خرید و فروش شوند. در این حالت یک دارایی واقعی یا دیجیتال (مثلاً یک تن متانول، یک قرارداد، یا حتی برق تولیدی) به یک توکن دیجیتال روی بلاکچین مرتبط می شود که این توکن نشان‌دهنده مالکیت یا حقوق مرتبط با آن دارایی است.
وی افزود: از مزایای توکن دیجیتال معامله پذیر بودن در بورس انرژی است چرا که توکن ها قابل معامله هستند و اوراق های مشترک می توان ایجاد کرد به طور کل مزایای توکن دیجیتال شامل قابلیت معامله سریع و شفاف در بورس انرژی یا پلتفرم‌های دیجیتال، تقسیم‌پذیری دارایی‌ها مثلاً یک مخزن ۵۰۰۰ تنی می‌تواند به پنج هزار توکن یک تنی تقسیم شود، افزایش نقدشوندگی چون توکن‌ها راحت‌تر خریدوفروش می‌شوند و امکان نوآوری مالی مثل اوراق مبتنی بر توکن یا قراردادهای هوشمند برای تحویل محصول را می توان نام برد .
وی در پایان خاطر نشان کرد: صنعت برای ادامه حیات و حفظ توان رقابت به جای تمرکز صرف بر افزایش ظرفیت تولید یا توسعه مجتمع‌های عمودی، مجبور است گامی فراتر بگذارد و با طراحی یک اکوسیستم هوشمند داده‌محور، قدرت خلق ارزش خود را چندبرابر کند. این مسیر نیازمند تغییر نگرش، همکاری میان‌بخشی، اصلاح مقررات، و پذیرش مدل‌های نوین کسب‌وکار است.